Horološki podaci o nekim pontskim i endemičnim vrstama na serpentinitima Ibarske doline

Abstract

Klisura reke Ibar, na severu Kosova i Metohije, sa serpentinitskim planinama koje je okružuju predstavlja pravo refugijalno područje za mnoge biljne vrste i značajan region diverziteta vaskularne flore. Na ovim terenima, u srednjem toku reke Ibar, na krajnjem severu Kosova i Metohije, kontinuirano se vrše terenska istraživanja flore, u periodu od 2002. godine, pa do današnjih dana, pri čemu je konstatovano prisustvo skoro 1000 taksona, što čini oko 25% ukupne flore Srbije. Ovo se može smatrati impozantnim brojem biljnih vrsta, jer je serpentinski supstrat, koji se formira na serpentinskoj steni, kao stanište za floru i vegetaciju, veoma nepovoljan po svojim fizičkim i hemijskim osobinama, pre svega zbog visokog sadržaja magnezijuma, gvožđa, hroma i nikla, a niskog sadržaja kalcijuma. 3 Na pomenutim terenima dominiraju otvorena serpentinitska staništa koja se odlikuju kserotermnim karakterom1 , na kojima se često javljaju vrste pontskog i pontsko-mediteransko-submediteranskog rasprostranjenja. Pontske vrste su, u svom rasprostranjenju, vezane za oblast Crnog mora i južnog Sibira2 , tj. za područje stepa, a sekundarno su proširene na Evroazijski kontinent. Kao ostaci stepske (pontske) flore javljaju se kserotermne reliktne vrste, koje su za vreme relativno toplog i suvog interglacijalnog perioda dospele na područje Panonske nizije i istočnih delova Srbije, kao i u klisuru Ibra. Cilj rada bio je objedinjavanje svih dostupnih i novih podataka o distribuciji pontskih, kserotermnih reliktnih vrsta Astragalus dasyanthus Pall., Oxytropis pilosa (L.) DC. i endemične vrste Galatella albanica Degen, na teritoriji Srbije. Na osnovu terenskih istraživanja, pregleda herbarijumskih zbirki i literaturnih podataka, korišćenjem UTM karata 10 x 10 km2 , prikazana je njihova generalna distribucija na teritoriji Srbije. Kako su to retke biljne vrste u flori Srbije poznavanje njihovog rasprostranjenja, stanja njihovih staništa i potencijalno ugrožavajućih faktora predstavljalo bi dobru osnovu za zaštitu, čime bi se osigurao njihov opstanak.