ACIDOVORAX CITRULLI – RIZIK OD DALJEG ŠIRENJA U SRBIJI

Abstract

Fitopatogena bakterija Acidovorax citrulli, prouzrokovač bakteriozne mrljavosti plodova lubenice prvi put je detektovana u Srbiji 2014. godine u Bačkoj i Sremu. Zbog ekonomskog značaja u regionu Evropske unije je svrstana na A1 listu karantinskih organizama (Evropska i mediteranska organizacija za zaštitu bilja), a u Srbiji na Listu IA deo I (Službeni glasnik 57/15). Distribucija zaraženog semena predstavlja najvažniji izvor inokuluma A. citrulli, pa se kontrola patogena prvenstveno bazira na testiranje zdravstvenog stanja semena. Osim ove mere preporučuje se i uklanjanje potencijalnih domaćina ove bakterije u polju (samoniklih i korovskih vrsta Cucurbitacae), uvođenje plodoreda, kao i hemijska zaštita fungicidima na bazi bakra. Međutim, iako se u Srbiji redovno sprovode mere eradikacije na lokalitetima gde je utvrđeno prisustvo A. citrulli, kao i redovna kontrola semena iz uvoza i program mera za zaštitu zdravlja bilja, simptomi bolesti se u pojedinim lokalitetima i dalje javljaju. Stoga, cilj ovog rada je praćenje, izolacija i identifikacija A. citrulli na plodovima lubenice sa simptomima bakteriozne mrljavosti u dvogodišnjem periodu (2021-2022. godina). Tokom 2021. na lokalitetu Ašanja i 2022. godine na lokalitetu Hrtkovci beleženi su simptomi bakteriozne mrljavosti lubenice. Izolacija prouzrokovača je vršena na hranljivu podlogu obogaćenu 5% saharozom. Brojne bakterijske kolonije, među kojima su dominirale sitne, beličaste, okrugle, sjajne i ispupčene kolonije formirale su se nakon tri dana inkubacije. Za rad je odabrano 10 izolata po godini/lokalitetu, a kao uporedni sojevi poslužili su A. citrulli dobijeni 2014. (lokalitet Čelarevo) i 2018. (lokalitet Šabac). Patogenost je dokazana na plodovima lubenice, pojavom tamno-zelenih, vlažnih pega 3-5 dana nakon injektiranja bakterijske suspenzije u mezokarp. Metodom lančane reakcije polimeraze (PCR) korišćenjem A. citrulli specifičnog para prajmera BX-L1/BX-S-R2 amplifikovani su fragmenti veličine 279 bp kod svih ispitivanih i uporenih izolata. Na osnovu profila generisanih umnožavanjem ponavljajućih sekvenci DNK (rep-PCR) prajmerom za (GTG)5-PCR i nasumičnom amplifikacijom polimorfne DNK (RAPD-PCR) prajmerom za M13-PCR, dokazana je genetička heterogenost, odnosno izdvajanje izolata dobijenih takom 2021. (I grupa) i 2022. (II grupa) godine u dve grupe, dok su uporedni izolati iz 2014. i 2018. god. svrstani u grupu III. Nasuprot tome, BOX-PCR je ukazao na homogenost izolata bez obzira na godinu izolacije. Dalja ispitivanja će biti usmerena na genotipizaciju sekvenci više genskih lokusa, kako bi se utvrdio potencijalni diverzitet novih izolata A. citrulli, i eventualno putevi introdukcije i širenja ovog patogena u Srbiji.