Polna struktura pajasena (Ailanthus altissima /Mill./Swingle) u zaštićenom prirodnom dobru ,,Bajfordova šuma” na području Beograda — osnova za biološku kontrolu širenja i plansku redukciju

Abstract

Pajasen (Ailanthus altissima /Mill./ Swingle) je invazivna vrsta u Srbiji, koja ugrožava floristički biodiverzitet u prirodnim sastojinama i urbanim prostorima. To je svetloljubiva vrsta drveća, sa brzim rastom u početnoj fazi razvoja i ima izraženu adaptivnu sposobnost na različite uslove sredine otvorenih staništa. Sa pojavom ranog polnog sazrevanja i, pretežno, svakogodišnjeg uroda velike količine plodova, koji se lako prenose na veću udaljenost od matičnog stabla, pajasen brzo kolonizuje sastojine drugih vrsta drveća sa narušenom strukturom. To je dvodoma drvenasta biljka, sa jednopolnim i dvopolnim cvetovima. Primenom polnog dimorfizma kod pajasena, kao kriterijuma za selekciju stabala u proredi, može se uticati na širenje pajasena generativnim putem, a u okviru sastojinskog sklopa može se uticati na rast i održanje generativnog i vegetativnog potomstva. Diferenciranje rodnih-ženskih od nerodnih-muških stabala vrši se u fazi cvetanja na osnovu cvetno-plodnih cvasti, a odabir rodnih-ženskih stabala vrši se tokom cele godine na osnovu prisutnih plodova i cvetno-plodnih drški koje se dugo zadržavaju u krošnji po opadanja plodova. Polni dimorfizam ove vrste poslužio je kao osnova za utvrđivanje polne strukture stabala u zaštićenom prirodnom dobru ,,Bajfordova šuma” na području Beograda. Na 37,4 ha šumom obrasle površine evidentirano je 138 polno izdiferenciranih stabala pajasena u 2018. godini, što je potvrđeno i u fazi cvetanja 2020. godine. Na osnovu dendrometrijskog premera stabala 2018. godine prsni prečnici stabala su bili u rasponu 5-74 cm, a visine u rasponu 5-21 m. U okviru navedenog broja stabala zastupljenost rodnih-ženskih i nerodnih-muških stabala je približno podjednaka, ali prostorno varira. Evidentirana rodna-ženska i nerodna-muška stabala pajasena osnova su za monitoring invazije, a pored zdravstenog stanja i biološkog položaja u sastojinama osnova su i za plansku redukciju i gajenje u neinvazivnom obliku u zaštićenom prirodnom dobru ,,Bajfordova šuma”.